Махсус имкониятлар
Оила-кичик бир давлат.
Ўша давлат ичидаги кичик давлатни асраб авайлаш ҳар биримизнинг Ватан олдидаги бурчимиздир. Оила азал азалдан муқаддас қўрғон саналган. Энг аввало мустаҳкам, тинч бўлса жамият барқарор бўлади. Униб ўсиб келаётган фарзандлар ҳар томонлама баркамол бўлиб вояга етишига имкон яратилади.
Бобомиз соҳибқирон Амир Темур келин туширишни давлат сиёсати даражасига тенг кўриб, қўйидагиларга амал қилган яъни шундай деган “Ўғилларимни, набираларимни ва яқинларимни уйлантирмоқ ташвишида келин изламоққа эътибор бердим. Бу ишни давлат юмушлари билан тенг кўрдим. Келин бўлмишнинг насл насабини, етти пуштини суриштирдим. Хос одамлар орқали соғлиқ саломатлигини, жисмоний саломатлигини аниқладим. Келин бўлмиш насл-насаби, одоб-ахлоқи, соғлом ва бақувватлиги билан барча қусурлардан ҳоли бўлсагина эл-юртга катта тўй томоша бериб, келин тушурдим”.
Шундай экан келин туширмоқни ҳар биримиз шундай талқин қилсак ва бунга амал қилсак, жамиятимизда мустаҳкам оилалар вужудга келар эди. Ҳозирги кунда фарзандларимизни оила қуришида бундай амалларга эътибор бермасдан келин олиб, қиз узатаяпмиз. Ким узарга тўй томоша қилиб, келин билан куёвнинг бахтини уйламасдан қанчалик исрофгарчиликлар қилиб, ўша исрофгарчиликлар қайтиб келиб, айнан келин билан куёвнинг бахтига чанг солаётганини ўйлаб ҳам кўрмаймиз.
Оиладаги келишмовчиликларнинг туб бошланиши ўша дабдабали тўйдан, келиннинг олиб келган сепининг қайнонага ёқмаганлиги, қудаларнинг бир бирига қилган сарполарининг бир бирига ёқмаганлиги, натижада ёшгина келиннинг бегона уйда чиройли ҳаёт эмас балки, заҳар завқумга тўла ҳаёт кутиб туради.
Биз хотин-қизлар фаоллари кўпгина оилаларга бориб тушунтириш ишлари олиб борамиз, лекин улар ўзларининг фикрларини маъқул қилиб туриб олишади. Уларга оила муқаддаслигини, оилада ҳали оппоқ қоғоз, яъни митти мурғақчалар катта бўлаётганлигини, ўша оппоқ қоғозга нима ёзсак, шундай катта бўлишини, “Қуш уясида кўрганини қилишини тушунтирамиз.
Оилавий келишмовчиликда қайнона келин, эр-хотин, учинчи шахс аралашуви, яъни қайнопа ва қайнсингиллар, энг ёмони қудалар келишмовчилиги. Қудалар келишмовчилиги тўйдан олдин бошланади ва охири икки ёшнинг бахтсизлиги эвазига тугайди. Маҳалламда эмаск-у, лекин ўша қудалар келишмовчилик сабаб бир иккита ажримларни биламан.
Агар биз ўғил фарзандимизни мустақил ва мукаммал қилиб тарбияласак, фарзандимиз ўзининг мустақил фикрига эга бўлса, ўша фарзанд оилани яхши бошқариб кетади. Аксинча бўлса фарзандимиз болалигича қолиб, кейин уни хотини фарзандлари қатори бошқаради.
Оилавий келишмовчиликнинг қайнона келин келишмовчилиги арзимаган сабаб, қайнонанинг келинидан ўғлини қизғанишидан келиб чиқади. Ёшгина келин уни тушунмайди, қайнонанинг озгина- озгина инжиқликларига бошида чидаб келади-да, сабр косаси томчи-томчидан аста-секин тўладида охирга бир томчи косани тўлдириб юборади. Кейин келиннинг ҳам тили чиқади, натижада жанжал катталашиб, олдин маҳаллагача, аста-секин юқори ташкилотларгача боришади. Ўша пайтда уларга тўғри тушунтириш ишлари олиб борилса, кўп ҳолларда ярашиб кетишган. Маҳалла фаоллари билан биргаликда қанчадан қанча оилаларни яраштириб, фарзандларни тирик етим қилишдан асраб қоляпмиз. Яқинда бир оилани яраштирдик. Келин ҳали 20 ёш қўлида 1 ёш боласи ва 9 ойлик ҳомиладор. Қайнона вафот этган. Қайнота унинг уй юмуш ишларидан камчилик топиб кунда кунора жанжал чиқаради. Мени ҳам чақириб, унинг ёпган нонларини, уйлари сарамжон саришта эмаслигини тинмай гапирди. Куёв отамдан кечайин-ми ёки оиламдан деб анча боши қотди. Келин ҳали ёш қўлида бир бола қорнида бир бола, қайнота уни тушунишни ҳам истамайди. ”Қайнонали келин қарқара келин, қайнонасиз келин масхара келин” деб бежизга айтилмаган экан. Уларга тушунтириш ишлари олиб бориб яраштирдик. Келин яна фарзандли бўлди. 20 ёшида 2 та фарзанд, иккиси ҳам чақалоқ.
Оилавий келишмовчиликда келинларнинг эрига, қайнона-қайнотанга гап қайтаришидан ҳам келиб чиқмоқда. Қизларимизга тарбияни беришда сал сусткашлик қиляпмиз. Уларга борган жойинга мослашишини, чиққан қиз чиғириқдан нари эканлигини, уйдаги гапни ташқарига чиқармасликни, икки уй ўртасида гап ташимасликни ўргатиб тарбия қилсак, мақсадга мувофиқ бўлар эди. Лекин танганинг иккинчи тарафини ҳам кўриш керак. Бир ёши ўтган онахон гапириб берганди “Келин бўлиб тушганимда мусичадек беозор эдим, қарасам ҳамма бойўғли экан, мен ҳам бойўғли бўлиб олдим деб”. Ўша келинларимиз ўзимиз чиройли тарбия қилиб, янги хонадонга ўрганиб кетишида ўз ҳиссамизни қўшиб, оилавий қадриятларимизни мустаҳкамлаб, жамиятга тинч тотув оилаларни яратайлик.
Шундай экан келин келин экан деб, уни ҳадеб қулдай ишлатиш, ҳохлаганча камситиш, унга бир буюмдек қараш эмас балки, уни ўз фарзандимиздек қабул қилсак нур устига аъло нур бўлар эди. Зеро улар авлодимиз давомчиларидир.
Тўрақулова Фируза Норқобиловна
Фаровон Йўлдошобод маҳалласи хотин-қизлар фаоли
